Ja, het nut van schaamte. Een heel leerzaam inzicht kan ik je vertellen.
In de online ‘Reis van de Heldin’ zijn we aangekomen bij het schaduwwerk. Het werken met je schaduwen, onderdrukte aspecten in jezelf. Zodat ze je niet langer meer overrompelen met gedrag wat jou niet helpt, maar ze jou gaan helpen een leuker, succesvoller en gelukkiger leven te leiden. We kijken dan anders naar die onderdrukte aspecten van onszelf zodat we ook hun kwaliteiten kunnen zien.
En toen kwam de vraag binnen van Vivianne:
Wat is een kwaliteit van schaamte?
Als je mij een beetje kent, geef ik hierop niet zomaar antwoord. Meestal stel ik tegenvragen zodat je de antwoorden echt zelf gaat voelen. Ik vroeg haar bijvoorbeeld: ‘Waar zorgt jouw schaamte voor?’ en ‘Wanneer ontstaat schaamte?’ zodat we dit samen verder konden onderzoeken. Tot ik haar de volgende vraag stelde:
‘Kan je voelen dat schaamte te maken heeft met je eigen normen?’
En die kwam binnen… Had ze nog nooit zo gezien… Ze was sprakeloos, het raakte haar diep en dát is voor mij een teken dat we iets wezenlijks te pakken hebben, een ‘healing signal’.
Je herkent het misschien wel: schaamte zorgt er soms voor dat je wilt verdwijnen, oplossen in het niets. Omdat je iets niet kan bijvoorbeeld of iets niet weet. En dat komt omdat schaamte altijd te maken heeft met het vergelijken van wat je doet met de normen die je hebt, de standaarden die je voor jezelf hebt gesteld. Je doet A, maar vindt dat je B had moeten doen, had moeten kunnen.
Dus een antwoord op de vraag van Vivianne zou kunnen zijn dat schaamte je bewust maakt van het verschil tussen je gedrag en je standaarden. Wat kun je daar dan vervolgens mee?
Je kunt je gedrag natuurlijk aanpassen aan je normen. Zodat je de volgende keer iemand’s verjaardag niet meer vergeet bijvoorbeeld. Omdat je die dag nu wél in je agenda hebt gezet.
Dat helpt in dit geval, maar net zo vaak kom je bedrogen uit omdat je gedrag veel natuurlijker blijkt te zijn dan je normen. En dan kan je jezelf afvragen of jouw normen wel reëel zijn en sterker nog, of ze nog wel bij jou passen… Wiens normen zijn dit eigenlijk? Heb je ze zelf bedacht? Of overgenomen, bijvoorbeeld uit je gezin van herkomst? En als je ze nog eens goed bekijkt, heel eerlijk, sta je dan nog steeds achter die normen? Hele wezenlijke vragen om jezelf te stellen als je veel last hebt van schaamte.
Als Vivianne nog een laagje dieper wil duiken kan ze zich afvragen waarom die normen eigenlijk zo belangrijk zijn. En dan kan het zomaar zijn dat ze die angst tegenkomt die we allemaal kennen: de angst om sociaal afgewezen te worden. We willen allemaal ergens bijhoren.
Reis eens met me mee terug in de tijd, enkele generaties terug, naar je voorouders die nog in stammen leefden. In die tijd stond sociaal afgewezen worden gelijk aan uit de ‘tribe’ gezet worden en dus alleen achterblijven met een veel kleinere kans op overleven. En dan kom je zomaar uit op een doodsangst. BAM! En dit ‘geheugen’ zit nog steeds in onze genen.
Dus schaamte is uiteindelijk een signaal dat jouw veiligheid is weggevallen of dreigt weg te vallen. Vaak gaat het hier om sociale veiligheid, maar die angst produceert precies hetzelfde vecht-of-vluchtsignaal in ons lichaam als wat er gebeurt als we oog in oog met een tijger staan. Schaamte is dus niks anders dan een verdedigingsmechanisme dat ons beschermt tegen een sociale bedreiging.
Nu je dit allemaal weet, kun je bewuster kiezen. Of je past je gedrag snel aan zodat de sociale omgeving je weer waardeert. Of je zoekt een nieuwe omgeving, een nieuwe ‘tribe’, waarin je wél weer wordt gewaardeerd en gesteund voor wie jij echt van nature bent. En er is ook nog een derde optie. Misschien voor gevorderden, maar wie weet hoe snel jij dit kan transformeren. Bij optie 3 maak je de keuze om je minder afhankelijk van goedkeuring of afwijzing van anderen te maken. En richt je je aandacht en energie naar binnen om daar de waardering voor jezelf te vinden. Voor jouw hele zelf! En dan zul je ontdekken hoe meer jij jezelf waardeert voor wie je bent, hoe meer jouw omgeving dat ook zal gaan doen. Misschien niet direct, maar de aanhouder wint!
Wil je je eigen schaamte ‘ontmaskeren’?
Meld je dan aan voor de RondDeTafel: Schaamte ontmaskerd! op dinsdag 27 november in Harmelen. Of boek een 1op1 coachsessie waarin ik alle aandacht op jou persoonlijk kan richten.